درخت حافظه چیست؟
آیا با درخت حافظه آشنا هستید؟
آیا تا به حال خلاصه‌نویسی‌های خود را با درخت حافظه انجام داده‌اید؟

🔸🔹🔸🔹

تعریف درخت حافظه
به تقسیم‌بندی شاخه‌ای در خلاصه‌نویسی مطالب که بسیار متنوع و به شکل درخت می‌باشد، درخت حافظه می‌گویند.

🔸🔹🔸🔹

یکی از مشکلاتی که بیشتر دانش‌آموزان و حتی دانشجویان دارند، شب امتحان درس می‌خوانند و اشتیاقی به آماده کردن خلاصهٔ مطالب برای مرور شب امتحان را ندارند. شاید اگر با درخت حافظه خلاصه‌نویسی کنید راحت‌تر بتوانید درس‌های خود را مرور کنید.

درخت حافظه، یکی از بهترین روش‌ها برای یادداشت‌برداری است که نام‌های دیگری هم دارد:
«شبکهٔ مغزی»، «طرح سازمانی» و «نقشهٔ ذهنی» یا مایند مپ (mind map).
طرح شبکهٔ مغزی يا نقشه‌ٔ ذهنی که برای اولين بار توسط «تونی بوزان» معرفی گرديد از ساختاری شبيه شبکه‌‌های مغزی برخوردار بوده و در بخاطرسپاری مطالب کمک فراوانی می‌کند. بديهی است اين روش بيشتر برای مطالبی که قابل سازمان‌دهی می‌باشند مثل انواع آرايه‌‌های ادبی، صيغه‌های فعل، روش رفع ابهام و … کاربرد بسيار بالايی دارد.

درخت حافظه، ساختاری تصویرگونه و درختی دارد و برای ارتباط چند موضوعِ مرتبط با هم استفاده می‌شود.
می‌توان درخت حافظه را قوی‌ترین تکنیک‌ یادداشت‌برداری دانست که در حفظ مفاهیم و به یادآوری سریع و انتقال اطلاعات از حافظهٔ کوتاه‌‌مدت به بلندمدت و حافظهٔ کاری شما، بسیار کارآمد و مفید خواهد بود. می‌توان از درخت حافظه برای تخلیهٔ افکار نامنظم، تقویت حافظه، یادگیری تصویری مطالب، برنامه‌ریزی و تصویرسازی برنامه‌های کوتاه‌مدت و حتی بلندمدت استفاده کرد.

خلاصه‌ها به سه منظور نوشته می‌شوند:
۱. بیان‌کنندهٔ درک و فهم شما از مطالب هستند.
۲. کار مرور کردن را آسان می‌سازند.
۳. نگه‌داری مطالب را در حافظه تقویت می‌کنند.

شاید برای شما خلاصه‌نویسی کاری وقت‌گیر و اندکی مشکل باشد؛ اما لازم است که بدانیم، خلاصه‌نویسی موجب افزایش یادگیری و کاهش فراموشی می‌شود. از طرفی، دانش‌آموزان و دانشجویان منابع مطالعاتی متعددی را دارند که باید به همهٔ آن‌ها توجه کرده و به دقت آن‌ها را مطالعه نمایند.

ترسيم درخت حافظه
رسم درخت حافظه و ایجاد خلاصهٔ مطالب در آن، اصلٱ کار سختی نیست فقط کافی است هدف را در ریشهٔ درخت قرار دهید و به وسعت کلمات کلیدی، شاخه به آن بدهید.

مراحل ترسیم درخت حافظه
۱. موضوع اصلی مطالعه در گوشه‌ٔ سمت چپ یا راست و پايين صفحه نوشته شده و کادری به دور آن کشيده شود؛ سپس از اين قسمت، خطّی به طرف گوشه‌ٔ چپ یا راست و بالای صفحه رسم شود.
۲. سپس می‌توان از خطّ اصلی، خطوطی را انشعاب داد و نکات مهمّ مرتبط با موضوع را در کنار اين خطوط نوشت.
۳. اگر مطالب ديگری در ارتباط با نکات قبلی وجود دارد، خطوط قبلی را بار ديگر می‌توان انشعاب داد و آن مطالب را به موارد قبلی اضافه کرد.
۴. به‌ همين ترتيب می‌توان خطوط قبلی را باز هم انشعاب داده و مطالب جزئی‌تر را در کنار آن‌ها يادداشت کرد.

توصيه‌های کليدی
۱. در بالای صفحه، تاريخ رسم درخت حافظه را بنويسيد.
۲. همواره از کلمات و عبارات کوتاه و کليدی استفاده کنيد.
۳. مطالب را به‌ صورت کلمات و عبارات کليدی بر روی درخت حافظه يادداشت کنيد و از درج توضيحات اضافی بپرهيزيد. (کلمات کلیدی را جستجو کنید و در درخت حافظه قرار دهید.) نیازی به نوشتن کل مطالب بر روی درخت نیست، فقط کلمات کلیدی را بنویسید. بعد از مرور کردن درخت، ذهنتان به طور خودکار مطالب را به یاد می‌آورد.
۴. بهتر است مطالب را با خط خوش و خوانا بنويسيد؛ کلمات با فاصله و خوانا نوشته شود تا برای خواندن آن‌ها در آينده، مشکلی نداشته باشید.
۵. بهتر است برای مشخص کردن مطالب متفاوت، از رنگ‌های مختلف استفاده کنيد. اين کار از آشفتگی و سردرگمی جلوگيری کرده و به فهم مطلب کمک می‌کند. می‌توانيد شاخه‌ٔ اصلی را با يک رنگ مشخّص کنيد و شاخه‌های منشعب شده را با رنگ ديگری نشان دهيد.
۶. می‌توانيد از نشانه‌ها و تصاوير استفاده کنيد. در جاهايی که لازم است می‌توانيد از نشانه‌ها و نقاشی کوچکی که دارای معنای مشخصی است و با مطلب موردنظر مرتبط است، استفاده کنيد. اهميت اين امر از آن جهت است که به هنگام يادآوری مطالب، تصاوير سريع‌تر از کلمات به ذهن شما خطور می‌کنند و راحت‌تر به ياد آورده می‌شوند.
۷. درخت حافظهٔ خود را در عین حال که کامل و بدون نقص می‌کشید، ساده و قابل فهم بکشید. درخت شلوغ، مغز را آشفته می‌کند.

کاربرد درخت حافظه
یادداشت‌برداری، خلاصه کردن مطالب، تنظیم مطالبی که از منابع مختلف گردآوری شده، بررسی مسائل دشوار و پیچیده، ایجاد طرحی کلی از موضوع مورد مطالعه. از کاربردهای دیگر این تکنیک می‌توان به تصویر کشیدن ایده‌های هدف‌گذاری شده و زیرمجموعه‌های آن اشاره کرد، به‌ طوری‌ که یک ایده یا هدف در قلب نمودار قرار گرفته و با گذر زمان به شاخ و برگ آن اضافه می‌شود تا به جایی رسیده که درخت تنومند آماده باروری و استفاده ذهنی می‌باشد.
گردآوری و تدوین: فرزانه پاشایی

نمونه تصاویر درخت حافظه

☀